Âm Dương và con người

Tìm hiểu về Âm Dương trong các hiện tượng cuộc sống giúp bạn điều hòa được cuộc sống, phòng tránh tật bệnh

Âm Dương và cơ thể người

Bảng Âm Dương và cơ thể người

Âm	Dương
(ngực-bụng)	Lưng
Thân thể	Đầu
Bên trong (các cơ quan, nội quan)	Bên ngoài (da, cơ bắp)
Dưới thắt lưng	Trên thắt lưng
bụng và mặt trong của thân và tay chân	lưng và mặt ngoài của chân tay
Cấu trúc	Chức năng
Máu / dịch cơ thể	Năng lượng
Bảo Tồn / lưu trữ	Chuyển đổi / thay đổi
Âm tạng: tim, phổi,	Dương tạng : Ruột non
Gan, lách, thận,	Dạ dày, bàng quang
"Các cơ quan rắn"	"Các cơ quan rỗng"

Mặt trước và Lưng

Mặt trước (ngực và bụng)  là mềm hơn và dễ bị tổn thương (Âm). Lưng chứa cột sống chứa xương sườn cứng chắc để bảo vệ cơ thể (Dương). Khi con người cúi, lưng (Dương) lại nhận được ánh nắng mặt trời (Dương) và mặt trước người (ngực và bụng) phải đối mặt với trái đất (Âm), đang ở trong bóng râm và được bảo vệ.

Tất cả các cơ quan Dương (trừ dạ dày) chảy trên lưng và mặt bên lưng của thân, chân tay. Chúng mang theo năng lượng Dương và bảo vệ cơ thể khỏi các yếu tố gây bệnh. Các cơ quan Âm ở trên bề mặt trước hoặc bề mặt bụng của thân và chân tay.

Thân thể và Đầu

 Huyệt trên đầu (Dương) có thể được sử dụng để nâng cao năng lượng Dương của cơ thể. Khi năng lượng Dương không được làm mát bằng Âm, nó có thể bốc lên đầu, gây ra các dấu hiệu như đỏ mặt và mắt. Đầu dễ dàng bị ảnh hưởng bởi nguyên nhân gây bệnh Dương như nhiệt và gió. Ngực và bụng (Âm) dễ dàng bị ảnh hưởng bởi nguyên nhân gây bệnh Âm như lạnh và ẩm ướt.

Các yếu tố gây bệnh Âm & Dương

Âm	Dương
-	Gió
Lạnh	Nhiệt
Ẩm ướt	Khô
Stress, Buồn phiền	Nóng giận

Bên trong và bên ngoài

Bên ngoài của cơ thể như da và cơ bắp là Dương. Bên ngoài bảo vệ cơ thể khỏi bị tấn công bởi những ảnh hưởng gây bệnh bên ngoài như lạnh, gió... "Dương là ở bên ngoài và bảo vệ cho Âm ở bên trong".

Phía dưới thắt lưng và trên thắt lưng

Dưới thắt lưng gần hơn với trái đất (Âm). Phía trên gần gũi hơn với trời (Dương).
Phần trên bị ảnh hưởng nhiều bởi nguyên nhân gây bệnh Dương, tức là gió.
Phần dưới bị ảnh hưởng nhiều bởi nguyên nhân gây bệnh Âm, tức là lạnh, ẩm ướt.

Mặt trong và mặt ngoài của thân và chân tay

Năng lượng Âm chảy trên khía cạnh trước- mặt trong của thân / chân tay
Năng lượng Dương chảy vào cạnh sau- mặt lưng của thân / chân tay

Duy trì (Âm) và chuyển đổi  (Dương)

Âm: Các cơ quan lưu trữ máu, dịch cơ thể
Dương: bộ phận cơ thể liên tục biến đổi, vận tải và bài tiết các sản phẩm của quá trình tiêu hóa.

Tạng phủ

Âm tạng là "rắn":  tham gia vào sản xuất và lưu trữ các chất quan trọng của cơ thể ( máu, dịch cơ thể)
Dương tạng là "rỗng": nhận, lưu hành nhưng không lưu trữ, tham gia vào quá trình tiêu hóa, chuyển hóa, bài tiết.

Lý thuyết Âm Dương trong Đông Y
Các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng có thể được giải thích thông qua lý thuyết Âm - Dương. Khi Âm Dương trong cơ thể cân bằng hài hòa thì không có biểu hiện bệnh. Khi Âm và Dương mất cân bằng mới biểu hiện các triệu chứng.

Ví dụ :
•    Khi Âm không làm mát và nuôi dưỡng Dương, Dương sau đó tăng lên
(Nhức đầu, đỏ mặt, đau mắt, đau họng, chảy máu cam, khó chịu, hành vi hưng phấn)
•    Khi Dương không đủ ấm và kích hoạt Âm
(Chân tay lạnh, rất ít khả năng hoạt động, tuần hoàn máu kém, khuôn mặt nhợt nhạt, năng lượng thấp)

Âm	Dương
Thiếu sót	Thặng dư
Ít hoạt động	Tăng động
Bệnh mãn tính / khởi phát từ từ	Bệnh cấp tính / khởi phát nhanh
Dần dần thay đổi triệu chứng	Thay đổi bệnh lý nhanh chóng
Yên tĩnh, thờ ơ, buồn ngủ	Bồn chồn, mất ngủ
Muốn được an toàn	Xông xáo tháo vát
Nằm cuộn tròn	Nằm thẳng người dài ra
Chân tay lạnh và cơ thể lạnh	Chân tay nóng và cơ thể nóng
Mặt nhợt nhạt	Mặt đỏ
Giọng nói yếu ớt, không có mong muốn nói chuyện	Lớn tiếng, nói nhiều
Thở yếu, nông	Thở thô gấp
Không khát / muốn uống đồ ấm	Khát / muốn uống đồ lạnh
Nước tiểu nhiều, loãng	Nước tiểu ít, sẫm màu
Phân lỏng	Táo bón
Độ ẩm quá mức	Khô quá mức:cổ họng, da, mắt
Bệnh thoái hóa	Bệnh viêm
Lưỡi nhạt, da trắng	lưỡi đỏ, da vàng

   Trong thực tiễn:

Mặc dù lý thuyết Âm Dương là cần thiết để hiểu các triệu chứng và dấu hiệu, tuy nhiên danh sách các dấu hiệu ở trên là quá chung chung. Cần phải phân biệt nữa để có thể chẩn đoán chính xác nguyên nhân do cơ quan bộ phận trong cơ thể, hay do thời tiết hay do sự chuyển hoá năng lượng trong cơ thể…
Bốn tình huống mất cân bằng Âm Dương:

Âm	Dương
1) Quá Âm	2) Quá Dương
3) Thiếu Âm	4) Thiếu Dương

•    Quá Âm (thừa Âm) - tức là khi cơ thể dư thừa lạnh tiêu thụ Dương (nhiệt).

•     Quá Dương (thừa Dương) - tức là khi nhiệt dư thừa (từ bên ngoài hoặc bên trong cơ thể) tiêu thụ dịch cơ thể, dẫn đến Khô hoặc thậm chí nóng (Dương). Đây là một (Full Heat) tình trạng thừa nhiệt.

•    Thiếu Âm  tức là khi năng lượng Âm của cơ thể bị cạn kiệt, kết quả dẫn đến rõ ràng dư thừa Dương, dẫn đến cảm giác "nóng rỗng" (triệu chứng nhiệt nhẹ nhưng rất cụ thể, ví dụ, đôi má ửng đỏ, sốt buổi chiều, đổ mồ hôi vào ban đêm, nhiệt trong tứ chi. Đây là tình trạng thiếu nhiệt (nóng rỗng).

•    Thiếu Dương  tức là khi năng lượng Dương của cơ thể tự nhiên thiếu hụt - kết quả dư thừa Âm rõ ràng, dẫn đến các triệu chứng khác nhau liên quan đến lạnh và rất ít khả năng hoạt động

Âm	Dương
Quá Âm	Quá Dương
Dư thừa Âm	Dư thừa Dương
Cuối cùng có thể gây ra sự thiếu hụt của Dương	Cuối cùng có thể gây ra sự thiếu hụt của Âm
Thiếu Dương	Thiếu Âm
Rỗng Lạnh	Nhiệt rỗng
vượt quá Âm	Vượt quá Dương

Sự chuyển đổi của Âm và Dương trong Y học

Trong y học, Âm biến thành Dương và ngược lại nhưng chỉ khi có điều kiện thích hợp vào đúng thời điểm quyết định.

Bệnh được ngăn ngừa bằng cách sống một cuộc sống cân bằng, ví dụ:

•    Làm việc quá mức (Dương) mà không nghỉ ngơi dẫn đến sự thiếu hụt của năng lượng Âm.
•    Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm lạnh (Âm) dẫn đến sự thiếu hụt của năng lượng Dương của cơ thể.
•    Hút thuốc lá (thêm nhiệt 'Dương' vào phổi) dẫn đến thiếu hụt của Âm của Phổi (và cuối cùng Thận).

Có thể quan sát những thay đổi bệnh lý, ví dụ:
•    Thời tiết lạnh bên ngoài có thể xâm nhập vào cơ thể dẫn đến thay đổi nhiệt bên trong gây ra đau họng.

Nguyệt Hiền Như